Retour au français revengudo au prouvençau roudanen
II. NOUCIOUN D'APEOUN: MECANICO E AEROUDINAMICO |
LI VEITOUR
Li grandour fisico forço, vitesso, aceleracioun e alia... podon èstre depintado pèr un veitour caraterisa emé uno direicioun, un sèns, uno intensita. En ço que pertoco uno forço, l'óurigino dóu veitour es le poun d'aplicacioun de la forço.
EISÈMPLE DE VEITOUR
VEITOUR "VITESSO" La vitesso de meirage V d'un elicoutèri pòu èstre d'en plen marca pèr un veitour que baio :
Dins l'eisèmple,
1 mm = 10 km/o
|
|
|||
VEITOUR "FORÇO" Lou pes P d'un elicoutèri, aplica au cèntre de gravita G, es d'en plen precisa pèr un veitour :
Dins l'eisèmple, 1 mm = 100 daN (1 kg poso 10 N, un pau mens, 9,81 N pèr dire just). |
![]() |
II.1 - NOUCIOUN DE MECANICO |
MASSO, FORÇO, VITESSO :
![]() |
D'aquèu biais, lou cors de masso M, tra pèr la forço F se mòu emé la vitesso V. |
Lou noum FORCE es baia à tóuti lis encauso que podon moudifica la VITESSO d'un cors vo d'estiga sa DESFOURMACIOUN.
![]() |
Lou
tèms d'1 segoundo, la vitesso dóu cors M
passo de la valour 0 à la valour ![]() * ![]() Se mesuro en mètre pèr segoundo pèr segoundo (m/s²). |
entre-vau
de tèms
d'1 segoungo |
Moudifica la vitesso d'un cors entourno à crèisse vo à amerma sa vitesso à saché ié baia dins tóuti li cas uno aceleracioun
que pòu èstre pousitivo vo negativo.
![]() |
* L'inertò d'un cors es proupourciounalo
à sa masso M : fau uno forço F pèr coumunica uno aceleracioun ![]() |
Bono-di aquesto fourmulo se definis l'unita de mesuro di forço : lou newton (N).
1 N = 1 kg x 1 m/s²
1 newton baio à uno masso de 1 kilougramo une aceleracioun de 1 m/s².
Uno forço tras que particuliero : la PESANTOUR
Lou pes es la forço de gravitacioun
qui fai "chuta" li cors. L'aceleracioun g
coumunicado i cors es coustanto :
g = 9,81 m/s² La pesantour es aplicado au cèntre de gravita G di cors. Eisèmple : à la masso massimalo de 2900 kg, l'elicoutèri Dauphin (SA 360) peso : P = 2900 x 9,81 = 28449 N ou 2844,9 daN
|
![]() |
Uno forço aplicado à un cors noun-libre de se mòure noun pòu pas eisista souto la fourmo d'un mouvemen, manifestacioun dinamico. Alor aquesto forço agis pèr desfourmacioun dóu cors, manifestacioun estatico.
Eisèmple de desfourmacioun : li palo d'un routor.
![]() Routor à l'arrèst : souto l'acioun de soun
pes, la palo se desformo vers lou bas e plego.
|
![]() Routor viradis : souto l'acioun de la butado Fn
la palo se desformo vers lou daut.
|
SISTÈMO DE FORÇO E FORÇO RESULTANTO :
Mai que d'uno forço que agisson ensemblamen subre un meme cors formon un sistèmo de forço.
- SISTÈMO DE FORÇO :
![]() |
Forço enlignado e óupausado |
![]() |
Forço enlignado qu'an lou meme sèns |
![]() |
Forço councourrènto |
![]() |
Forço paralèlo |
Dous eisèmple :
Lou pes P de l'elicoutèri e la pourtanço Fn dóu routor soun dos forço óupausado. |
![]() |
![]() |
La forço de soustèn Fs e la forço de tiramen Th dóu routor soun councourrènto au cèntre O dóu routor |
Un sistèmo de forço pòu èstre ramplaça pèr uno forço souleto equivalènto que proudus lou meme EFÈT DINAMI que lou sistèmo de forço.
aquelo forço unico es la RESULTANTO dóu sistèmo
- RESULTANTO DE 2 FORÇO ENLIGNADO :
de sèns óupausado | ![]() |
= | ![]() |
|
Se F1 = F2,
R=0 (cors en equilibre) |
||||
de meme sèns | ![]() |
= | ![]() |
- RESULTANTO DE DOS FORÇO COUNCOURRÈNTO :
![]() |
Coustrucioun geoumetrico de la resultanto : R es la diagounalo dóu paralélougramo coustru emé F1 et F2. |
![]() |
La même resultanto es óutengu en metènt bout à bout li veitour que F'2 es identico à F2 |
![]() |
Se lou sistèmo es coumpausa emé mai que d'uno forço, la metodo de la meso bout à bout di veitour de tóuti lis autri veitour equipoulènt es aplicado d'en parti de F1. La resultanto R es alor definido pèr l'óurigino dóu sistèmo e pèr l'estremita dóu vietour darrié. |
- RESULTANTO DE 2 FORÇO PARALÈLO :
de meme sèns |
de sèns countràri |
Lou poun d'aplicacioun C de la resultanto R
es baia pèr la relacioun
F1 x CA = F2 x CB
Quouro mai que d'uno forço soun ramplaçado pèr uno forço resultanto equivalènto, aquéli forço soun recoumpausado. Acò d'aqui permet d'en estudia l'efèt gloubau.
Au rebous, descoupausa uno forço en mai que d'uno forço elementàri permet d'analisa l'efèt d'aquéli forço dins si direicioun bèn definido e representativo de sis acioun.
Councretisen aquéli noucioun :
Uno palo d'un routor viradis pòu
èstre chapouta en partido elementàri que caduno
es avivado pèr uno forço aeroudinamico elementàri
|
|
|
Pèr analisa l'efèt de la résultanto Fr subre lou cèntre de butado C.P. de la palo, aquelo forcço pòu èstre descoumpausado en dos forço councourrènto :
|
![]() |
- UN SISTÈMO DE FORÇO TRAS QUE PARTICULIÉ :
LE COUBLE
![]() F=F' donc R=F-F'=0 |
Dos forço F et F' paralèlo,
égalo et de sens countràri fourmon UN
COUBLE. Fai vira les cors libre de vira et desformo (tourseduro) li cors empacha de vira. |
||||
![]() |
L'eficacita d'un couble es caraterisa pèr soun moumen (M) : M = d x F Lou moumen d'un couble se mesuro en mètre.Newton (m.N). Lou multiple usuau es lou mètre.decaNewton (m.daN) |
||||
Dous couble qu'an lou meme moumen soun égau. Adounc, pèr equilibra (anula) un couble, ié fau contro-pausa un couble de meme moumen. Çai-contro, un eisèmple de routor
en regime estabilisa :
|
Cm = Cr : Lou routor viro emé uno vitesso coustanto |
Un eisèmple : LOU MOUMEN D'UNO FORÇO
![]() |
La pourtanço Fn dóu routor a, en proupourcioun dóu cèntre de graveta G de l'elicoutèri, un moumen d x Fn que fa vira l'aparèi vers lou davans. L'aparèi viro d'aquèu biais fin que d = 0 (Fn e P soun alor enligna). Lou moumen es egau à 0. |
|
La butado de la palo Fn creo un
moumen de fleissioun d x
Fn que se tèn au poun de fissacioun A de
la palo oute coungreio esfors tras qu'impourtant e aquéstis esfors
soun tant mai fort que la palo es rejo.
|
M = d x
Fn
![]() |
- LOU CÈNTRE DE GRAVITA DI CORS : Un poun remarcable
* |
Un cors es fa de particulo elementàri qu'an
soun pes propre.
P es egalo à la soumo de tóuti li ![]() Se coumpausan li pes elementàri ![]() |
![]() |
* |
es la memo causo pèr l'elicoutèri qu'es coumpausa emé mante un ensèn e equipamen pesant. La desparticioun di mant'uno masso es estudiado pèr que G siegue plaça subre la verticalo dóu cèntre dóu routor. |
P = p1+p2+p3+ .... |
Se pòu avaloura eisadamen l'impourtanço qu'a l'estùdi preciso dóu DEVIS DI MASSO que fai emé lou mai grand suen l'enventàri e la desparticioun di mante un ensèn e equipamen que formon un elicoutèri.
Se pòu dedurre la noucioun de CENTRAGE DE L'ELICOUÈRI
|
- APRÈS LI FORÇO, SI EFÈT DINAMI :
MOUVAMEN E VITESSO
Un mouvamen es defini pèr uno AVIADO
e uno VITESSO.
|
![]() |
La vitesso d'un cors es mesura en mètre pèr segoundo (m/s) vo en kiloumètre pèr ouro (km/o)
V =
|
espàci
tèms |
Uno vitesso pòu, coume uno forço, èstre representado pèr un veitour que moustro lou sèns dóu desplaçamen (flècho) e la valour de la vitesso (loungour dóu veiteur).
Se dis qu'un mouvamen es UNIFORME quouro sa vitesso es COUSTANTO. Pèr tóuti lis autre cas lou mouvamen es di ACELERA : la vitesso chanjo (crèis vo amermo) souto l'acioun d'un sistèmo noun-nul de forço applica au cors en mouvamen.
Un cors pòu èstre soumés à un soulet mouvamen vo à de mouvamen couourdouna.
|
Eisèmple : l'elicoutèri
se desplaço à la vitesso v dins la direction
xx'. Un vènt de vitesso u ié
moudifico soun aviado, s'escarto. La vitesso resultanto V
es baiado pèr la coumpousicioun di 2 veitour v
e u. |
- COUMPOUSICIOUN DI VITESSO :
Li veitour vitesso se coumpauson coume li veitour forço
Un mouvamen que nous interesso forço particuliaramen :
LOU MOUVAMEN CIRCULÀRI
- VITESSO ANGULÀRI
La vitesso
de routacion se chifro en founcioun de l'angle au cèntre percoula
pèr un raioun OM dóu cors virant. S'espremis
en radian pèr segoundo
(rd/s).
N = noumbre de tour pèr minuto (tr/mn) |
![]() |
- VITESSO CIRCOUNFERENCIALO
La vitesso circounferencialo v es l'espàci e percoula dins 1 segoundo pèr un moubile M de-long un'aviado circulàri. Se mesuro en mètre pèr segoundo (m/s)
V = R = raioun de l'aviado circulàri |
![]() |
La vitesso
circounferencialo es proupourciounalo au raioun
R e
à la vitesso angulàri
.
Diagramo di vitesso d'un routor virant à vitesso coustanto
La vitesso circounferencialo dis elemen de palo créis, de l'emplanturo
vers lou bout, coume si raioun de viramen.
Li forço creon lou mouvamen mai eisito un mouvamen circulàri que creo uno forço emé efèt plen de counsequènci :
LA FORÇO CENTRIFUJO
|
Es demoustra qu'un cors de masso M mougu d'un mouvamen circulàri de raioun R e de vitesso v es soumés à uno forço centrifujo F proupourciounalo à sa masso, proupourciounalo au carrat de sa vitesso et enversamen proupourciounalo au raioun.
|
||||
La forço centrifujo es endraiado vers l'esteriour de l'aviado. Sa drecho d'acioun passo pèr lou cèntre de routacioun O dóu routor. Pour baia un'idèio de la grandour de la forço centrifujo F aplicado à uno palo de routor d'un SA 330 : M=70 kg , N = 265 tr/mn , R = 4,03 m F = 70x(3,14x265/30)²x4,03
= 217 025 N |
![]() |
Se pòu dounc imagina l'efèt qu'uno talo forço eiserço au nivéu dóu pèd de palo !...
- FORÇO E MOUVAMEN BAION :
TRAVAI ET POUTÈNCI
Uno forço F que desplaço un cors M proudus un TRAVAI.
TRAVAI
|
POUTÈNCI | ||||||
|
|
- UNO FORMO PARTICULIERO DÓU TRAVAI : "LOU TRAVAI EN COUNSERVO" VO
ENERGÌO CINETICO
Un cors soulide, liquide ou gazous mes en mouvamen acoumoulo de l'energìo : l'energìo cinetico.
Quouro la vitesso dóu cors créis, soun energìo cinetico créis : ié prouvesis de travai. Quouro la vitesso dóu cors amermo, soun energìo cinetico amermo : rènd travai vo calour.
Se lou cors s'aplanto sute, libero touto soun energìo cinetico souto formo de travai : eici desfourmacioun, roumpeduro.
Espressioun de l'energìo cinetico W :
|
|
II.2 - NOCIOUN D'AEROUDINAMICO |
L'ÈR EN MOUVAMEN : en aeroudinamico aparéis la nocioun de mouvamen relatiéu. D'efèt, pèr estudia le coumpourtamen aeroudinami d'un cors, fau agacha soun mouvamen pas pèr raport au sòu (mouvamen assoulu) mai pèr raport à l'èr que ié envirouno (mouvamen relatiéu). Coum'acò, parlaren de vitesso relativo : vitesso d'un cors pèr raport à l'èr vo vitesso de l'èr pèr raport au cors (aquéli dos grandour soun egalo e óupausado).
Pour enlusi aquélo definicioun :
V =
|
vitesso de l'elicoutèri pèr raport au sòu |
U =
|
vitesso de l'èr pèr raport au sòu |
Vr =
|
vitesso relativo de l'elicoutèri |
Ur =
|
vitesso relativo de l'èr (vènt relatiéu) |
V e U soun dins lou meme sèns
V et U soun en sèns countràri
- MOUVAMEN DE L'ÉR E PRESSIOUN DINAMICO :
L'èr, e acò es la memo causo pèr tóuti li gaz, recato un'energìo que se manifesto souto la formo de pressioun :
Ér pausadis La pressioun statico empen dins tóuti li sèns. |
Ér en mouvamen La pressioun dinamico empen dins lou sèns de la vitesso. |
Mai qu'es uno pressioun ?
Uno pressioun es la forço d'un gaz que agis subre l'unita de surfàci. Se mesuro en Pascal (Pa) :
P =
|
forço
surfàci |
1 Pa = | 1 N 1 m2 |
Generalamen, l'unita de pressioun emplegado es :
La pressioun toutalo (Pt) d'un gaz es coustanto :
(quouro aquéu gaz noun recéu pas e proudus pas ni calour, ni travai)
Pt = Ps + Pd = COUSTANTO
acò vàu à dire que, se un gaz prèn de l'energìo souto la formo de vitesso (crèis dinami), prèn uno quantita egalo d'energìo souto la formo de pressioun statico e enversamen :
Quouro la pressioun dinamico crèis, la pressioun dinamico descrèis.
Eisèmple : variacioun di pressioun statico et dinamico dins uno veto d'èr de seicioun S variablo. Estènt que lou debit d'èr (Q = S.v) es coustant, la vitesso de l'èr v crèis quouro la seicioun S amermo.
La resistènci de l'èr :
Un cors pourgis un embàri au vènt relatiéu que lou mouvamen es alenti. Aquéu alentimen represento la resistènci de l'èr.
Dins aquelo zounà
l'èr es frena |
Zouno de vuide relatieu
la vitesso de l'èr crèis |
|
![]() |
||
D'amount : |
En avau :
pressioun atmousferico (Pa) |
Subre la fàci avans de la placo ounte la vitesso de l'èr amermo, l'energio dinamico es tremudado en pressioun statico. La pressioun subre la fàci avans es mai grando que la pressioun atmousferico (Ps > Pa). |
Subre la fàci arrié de la placo se creo uno zouno de vuide relatieu ounte la vitesso di fiéu d'èr crèis. La pressioun dinamico crèis e la pressioun statico amermo. I'a depressioun (Ps < Pa). |
Coume s'óutèn uno surfàci pourtanto :
La resistènci de l'èr et un mau necessàri. Vous fau bèn capi que, se s'òupauso au desplaçamen di cors (le mau), countèn uno energìo que pòu èstre mestrejado e beilejado (le bèn).
![]() PRESSIOUN |
DEPRESSIOUN |
Quouro la placo es aclinado pèr raport au vènt relatieu Vr, poudèn remarca :
|
La forço dinamico resultanto Fr es òurientado vers lou daut. Remarcaren qu'es pas perpendiculàri à la placo, coume li forço de pressioun voudrien mai es aclinnado vers l'arrié souto l'acioun di forço de fregadis.
De la surfàci pourtanto "plato" i proufiéu aeroudinami :
Une palo de routor d'elicoutèri, uno alo d'avioun soun surfàci que lou PROUFIÉU es estudia especialamen pèr desvouloupa forço de soustèn. Pèr que i'ague soustèn vo pourtanço, fau que lou proufiéu siegue aclina en raport au vènt relatiéu. Lou vent relatiéu e lou proufiéu formon un angle i qu'es nouma ANGLE D'ENCIDÈNCI.
Quouro l'angle d'encidènci i crèis, l'intensita de la resultanto aeroudinamico Fr crèis, passo pèr uno valour massimalo pèr un angle d'encidènci de l'ordre de 15° à 18° pièi decrèis tout d'uno. Se dis alor que lou proufiéu desarrapo.
Diagramo di pressioun e di depression que agisson subre un proufiéu :
Un prouféul alouga dins lou vènt relatiéu Vr es soumes :
|
|
|||
Fau bèn garda en tèsto que li forço de depressioun subre l'estardasso dóu proufiéu jougon un rotle prepounderant coume es vist subre lou diagramo que assuguron 70 % de la pourtanço. |
![]() |
- LI PRINCIPAU PROFILS USUAU :
![]() proufiéu biconnvèisse simetri |
![]() proufiéu bicounvèisse dissimetri |
![]() proufiéu boutis |
![]() proufiéu plan counvèisse |
![]() proufiléu à doublo arcaduro |
Lou proufiléu bicounvèisse simetri es pèr
eicelènci lou proufiéu de palo metalino di routor d'elicoutèri,
especialamen pèr li resoun de facilita de coustrucioun e d'estabilita
indiferènto.
Li nouvèlli teinico de fabricacioun de palo en fibro sintetico emplegon
proufiéu bicounvèisse dissimetri que li qualita aeroudinamico
soun superiouro.
--ooOoo--